حفظ حریم کیفی رودخانه در کنار حریم کمی آن جهت ایمنی آب و داشتن منابع آب سالم بسیار حائز اهمیت می باشد.  وجود حریم کیفی برای منابع آب سطحی از نیازهای ضروری مدیریت منابع آب و محیط زیست اسـت. حـریم کیفـی کارکردهای متعددی دارد که از جمله میتوان به حفاظت اکوسیستم آبزی و کنـارآبزی، جلـوگیری از تخریـب سـاحل و بستر رودخانه، بهبود کیفیت آب (توسط گیاهان کنارآبزی و آبزی)، کاهش بار آلودگی ورودی از منابع غیرنقطه ای، بهبود مدیریت مخاطرات ناشی از حوادث و سوانح آلودگی، اشاره کرد.

شکل1-شماتیکی از حاشیه تاثیر گذار رودخانه

در گزارش سازمان همکاریهای محیط زیست و آب آسیا در سال ،2009 قوانین کیفیت آب در چنـد کشـور آسـیایی عضو این سازمان، بررسی شده است. براساس قوانین دولت چین، برای حفاظت از منابع آب سطحی طرحی تحـت عنـوان مناطق حفاظتی منابع آب سطحی اجرا میشود. در این طرح حریم آبهای سطحی براساس نوع استفاده از آب مشـخص میشود تا کیفیت آن براساس درجه بندیهای ذکر شده ثابت و مطلوب باقی بماند. به عنوان مثال در حریم آبهای مـورد استفاده شرب فقط فعالیتهای مرتبط با حفاظت آب مجاز میباشد. در  این گزارش وضعیت حاشیه رودخانه ها ، مناطق حساس و تاثیرگذار رودخانه مطابق شکل1 نشان داده شده اند.

همچنین به این نکته اشاره شده است که پهنایی با عرض حدود 30 متر از مـرز رودخانـه بهتـر اسـت بـرای پوشـش گیاهی اقلیم منطقه رها شود، چرا که این مساله حدود 80 درصد مشکل رسوبات و آلایندهها را حل مـیکنـد. در گزارشی سازمان حفاظت محیط زیست الینویز حداقل 9 متر رهاسازی حاشیه رودخانه بـرای پوشـش گیـاهی را عنوان می کند. در این گزارش جامع عرض حریم مناسب برای کاربریهای مختلف آب براساس منابع علمی مختلف ذکر شده است (جدولهای 1 و 2).

جدول1-حریم کیفی رودخانه و کارکردهای آن

جدول2-میانگین پهنای حریم کیفی رودخانه و کاربرد آن

در انتها این نکته خاطر نشان می گردد که حفظ حریم کیفی رودخانه ها و اجرای قوانین مربوط به آن توسط سازمان های ذیربط و مسئول در ایمنی آب و تامین آب سالم اهمیت بسزایی دارد. در متن حاضر به معرفی بخشی کوچکی  از دستورالعمل های کاربری اراضی در حریم کیفی منابع آب سطحی پرداخته شد که متن جامع آن در گزارش "دستورالعمل کاربری اراضی در حریم کیفی منابع آب سطحی" توسط وزرات نیرو بازنگری سال 1403  موجود می باشد.

منابع

1. مجموعه قوانین و مقررات سازمان حفاظت محیط زیستایران، جلد اول، تدوین دفتر حقوقی و امور مجلس شورای اسلامی، .1383
2. راهنمای ارزیابی کیفی منابع آب (نشریه شماره 66 الف)، شرکت سهامی مـدیریت منـابع آب ایـران، وزارت نیـرو، .1384

3.

4. Mouri, Goro, Satoshi Takizawa, and Taikan Oki. "Spatial and temporal variation in nutrient parameters in stream water in a rural-urban catchment, Shikoku, Japan: effects of land cover and human impact." Journal of Environmental Management 92, no. 7. 2011. 1837-1848. 11-

Areas, City 

سمانه پورمحمدی [کارشناس حفاظت و بهره برداری از رودخانه ها]