راهبردهای توسعه بلند مدت منابع آب کشور

راهبردهای توسعه بلند مدت منابع آب کشور

1- مدیریت ملی آب کشور باید براساس مدیریت توامان عرضه و تقاضا، جامع‌نگری در کل چرخه آب و اصول توسعه پایدار و آمایش سرزمین در حوضه‌های آبریز کشور و مشترک‌، تقویت شده و به منظور تحقق مدیریت یکپارچه ( جامع‌) منابع آب هماهنگی‌های متقابل بین بخشهای مختلف اقتصادی‌، اجتماعی‌، زیربنایی و خدماتی با بخش آب فراهم گردد.

2- بهره‌برداری از منابع آب کشور در هر یک از حوضه‌های آبریز با رعایت ظرفیت تحمل آنها به گونه‌ای برنامه‌ریزی شود که میزان استحصال از آب‌های زیرزمینی حسب مورد (بیلان منفی‌) از میزان فعلی تجاوز نکرده و اقدامات سازه‌ای و غیرسازه‌ای برای تعادل بخشی آنها و تأمین نیازهای جدید کشور صورت گیرد، به طوری که سهم بهره برداری از منابع آب سطحی از رقم چهل و شش درصد (46%) فعلی به حدود پنجاه و پنج درصد (55%) دربیست سال آتی افزایش یابد و حداقل نیاز محیط‌های طبیعی آبی به طور پایدار تأمین گردد.

3- اصلاح ساختار مصرف آب در کشور، به گونه‌ای که سهم مصارف آب کشاورزی از نود و دو درصد (92%) دروضع فعلی با احتساب سایر نیازها به حداکثر هشتاد و هفت درصد (87%) دربیست سال آینده تغییر یابد و در عین‌حال با افزایش راندمان آبیاری و تخصیص آب به محصولات با ارزش اقتصادی بیشتر، بازدهی آب در بخش کشاورزی به ازای یک متر‌مکعب آب از وضع فعلی به دو برابر در بیست سال آتی افزایش یابد. اولویت تخصیص‌های جدید آب به ترتیب به مصارف شرب و بهداشت‌، صنعت و خدمات‌، باغداری و زراعت خواهد بود.

4- مدیریت آب کشور باید ارزش اقتصادی آب‌، شامل ارزش ذاتی آن در هر یک از حوضه‌های آبریز، متناسب با شرایط طبیعی و اقلیمی دسترسی به آب‌، ارزش سرمایه‌گذاری‌های تأمین‌، انتقال‌، توزیع و بازیافت آب برای بخشهای مختلف مصرف را تعیین و اعلام نماید تا در برنامه‌های توسعه بخش‌های مصرف منظور گردد.

5- مدیریت فعالیت‌های مصرف‌کنندگان مختلف آب‌، به گونه‌ای اعمال شود که ابتدا آلودگی‌های منابع آب ناشی ازفعالیت‌های این بخش‌ها کنترل و سپس شاخص‌های کیفی آب به تدریج ارتقا یابد. برای تحقق این هدف رعایت استانداردهای ملی حفاظت کیفی منابع آب‌، توسط مصرف‌کنندگان برای پساب خروجی الزامی است‌.

6- تعیین نرخ آب در مصارف مختلف به گونه‌ای انجام شود تا نیازهای پایه آب شرب و بهداشت مردم (درچارچوب الگوی مصوب برای شهر و روستا) به صورت ترجیحی تأمین گردد و برای مصارف فراتر از آن و سایرمصارف با توجه به تأمین منابع مالی و تنوع بخشی به این منابع‌، در مرحله اول هزینه‌های بهره‌برداری و نگهداری پوشش داده و در مراحل بعدی بازیافت هزینه‌های سرمایه‌گذاری را تأمین نماید.

7- با توجه به نقش آب در توسعه ملی و ارزش اقتصادی آن در بازارهای منطقه با لحاظ منافع ملی و براساس طرح جامع آب کشور، مبادله آب با کشورهای همجوار با رعایت توجیهات فنی‌، اقتصادی‌، زیست محیطی واجتماعی در برنامه‌های توسعه لحاظ گردد.

8- در تهیه طرح‌های توسعه کالبدی و آمایش سرزمین‌، محدودیت منابع آب کشور از نظر کمی و کیفی و توزیع مکانی و زمانی آن به لحاظ هزینه فرصت و ارزش ذاتی آب مورد توجه و عمل قرار گرفته و برنامه‌های توسعه بخش‌های آب و کشاورزی‌، صنعت و معدن‌، انرژی‌، عمران شهرها و روستاها و سایر بخشها در هر یک از حوضه‌های‌آبریز با رعایت ظرفیت تحمل آنها تهیه و به اجرا درآید.

9- طرح‌های انتقال آب بین حوضه‌ای از دیدگاه توسعه پایدار، با رعایت حقوق ذی‌نفعان و برای تأمین نیازهای مختلف مصرف‌، مشروط به توجیهات فنی‌، اقتصادی‌، اجتماعی و منافع ملی مورد نظر قرار گیرد.

10- ساختار مدیریت آب کشور در جهت تمرکززدایی در اجرا و بهره‌برداری با افزایش نقش مشارکت مردم وسازمان‌های محلی و جامع‌نگری در چرخه آب و با ملحوظ نمودن حوضه‌های آبریز به عنوان واحدهای طبیعی مدیریت آب و واحدهای استانی برای عملیات اجرایی و مشارکت بهره‌برداران‌، با رعایت قوانین و مقررات بهبود یافته و اصلاح گردد.

11- در برنامه‌های توسعه استانی‌، حوضه‌های آبریز به عنوان قلمرو مؤثر در توسعه اقتصادی و اجتماعی استان مورد توجه قرار گیرد.

12- تهیه و اجرای برنامه‌های مدیریت خشکسالی و سیلاب با مشارکت کلیه دستگاه‌های ذی‌ربط و با تکیه برمدیریت پیشگیری (ریسک‌) انجام پذیرد.

13- اعمال شیوه‌های مختلف مدیریت مصرف و جلوگیری از هدر رفت آب در خطوط انتقال آب و شبکه‌های توزیع آب شهری و روستایی‌، به عنوان اولویت اول فعالیت‌ها در مدیریت آبرسانی شهری و روستایی لحاظ گردد.

14- برنامه‌های آگاه‌سازی عمومی برای حفاظت کمی و کیفی آب و بهره‌برداری بهینه از آن تدوین و به مرحله عمل گذاشته شود.

15- مهار آب‌های خروجی‌، استفاده از آب‌های مشترک و ساماندهی رودخانه‌های مرزی با رعایت جنبه‌های اقتصادی و زیست‌محیطی تحقق یابد.

16- تجهیز و تکمیل شبکه‌های اندازه‌گیری‌های کمی و کیفی منابع و مصارف آب و نیز تکمیل سامانه‌های اطلاعاتی و اطلاع‌رسانی مورد توجه قرار گیرد.

17- حفظ‌، احیا و بهره‌برداری پایدار از سازه‌های تاریخی آبی در تهیه و تدوین برنامه‌های آب کشور مورد توجه قرار گیرد.

18- هماهنگی سیاستگذاری‌ها در زمینه تأمین‌، توزیع و مصرف آب‌، مطابق ماده (10) قانون تشکیل وزارت جهاد کشاورزی - مصوب 1379 - با شورای عالی آب خواهد بود.

هیئت  وزیران  در  جلسه  مورخ 1382/7/27 بنا به پیشنهاد شماره 100/31/50909 مورخ 1381/8/20 وزارت نیرو و به استناد اصل یکصد و سی و هشتم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران "راهبردهای توسعه بلند مدت منابع آب کشور" را به شرح فوق تصویب نمود. این تصویبنامه به شماره 44712ت‌27443ه مورخ 82/08/11 توسط آقای دکتر محمدرضا عارف - معاون اول رییس‌جمهور وقت ابلاغ گردید.

___________________________________________________

راهبردهای بخش آب، 1392 (از مجموعه "وزارت نیرو - برنامه راهبردی1404")

-1 اعمال مدیریت به هم پیوسته آب در سطح ملی و حوضة آبریز با رعایت اصول توسعه پایدار و هماهنگی متقابل بین بخشهای مختلف اجتماعی، اقتصادی، زیربنایی و خدماتی

-2 پایداری و تعاد ل‌بخشی در عرضه و تقاضای آب با هدف کاهش بیلان منفی سفره‌های آب زیرزمینی و افزایش شاخص کیفی آب

-3 اعمال مدیریت تقاضا و عملیاتی سازی الگوی بهینه مصرف در بخش‌های مختلف مصارف و اعمال سیاست‌های تشویقی و حمایتی

-4 ارتقاء و استقرار ساختار سازمانی بخش آب با رویکرد مدیریت به هم پیوسته در حوضه‌های آبریز

-5 ارتقاء بهره وری آب در بخش کشاورزی از طریق روش‌هایی نظیر کم آبیاری، اصلاح الگو و ترکیب کشت، کاهش تبخیر آب، کشت گلخانه‌ای و به ویژه الزامی نمودن استفاده از رو ش‌های نوین آبیاری

-6 اصلاح و بهبود ساختار تخصیص منابع آب کشور و ایجاد حسابداری ملی آب با هدف مدیریت تقاضا و ارتقاء شاخص کارایی آب

-7 استقرار نظام برنامه‌ریزی، توسعه و بهره‌برداری از حوضه‌های آبریز کشور سازگار با اقلیم و شرایط حاصل از تغییر اقلیم

-8 اولویت در توسعه و بهره‌برداری بهینه از منابع آبی حوضه‌های آبریز مرزی و مشترک و استقرار ساختارهای حقوقی متناسب با آن

-9 منظور نمودن ظرفیت‌های آبی و ارزش کامل اقتصادی، ذاتی، سیاسی، امنیتی، اجتماعی و زیست‌محیطی آب در طرح‌های کالبدی و آمایش سرزمین

-10 ارتقاء مشارکت ذی نفعان در فرآیند برنامه‌ریزی، اجرا، بهره‌برداری و حفاظت از منابع و تأسیسات آبی با تأکید بر ایجاد و توسعة نهادها و تشکل‌های مردمی

-11 استقرار نظام قیمت‌گذاری آب براساس هزینه تمام شده با رویکرد ارتقاء بهره‌وری وکاهش هزینه‌های سرمایه‌گذاری و بهره‌برداری

-12 استقرار نظام اولویت‌بندی طرح‌های آبی براساس الزامات مدیریت به‌هم پیوسته منابع آب و تأکید بر اتمام همزمان و تکمیل چرخه طرح‌های چندمنظوره

-13 توسعه سامانه فراگیر پایش و ارزیابی منابع و مصارف و کنترل فرآیند بهره‌برداری و حفاظت از منابع آب از جنبه‌های کمی و کیفی

-14 پایش و مدیریت اثرات تغییرات اقلیمی بر منابع آب کشور

-15 ظرفیت‌سازی، آموزش، توسعه و توانمندسازی مدیریت و منابع انسانی در بخش آب

-16 تنوع‌بخشی به منابع مالی و تقویت توان مالی با تأکید بر جذب سرمایه‌های داخلی و خارجی و مشارکت بهره‌برداران در مطالعه، اجرا و بهره‌برداری طرح‌های آبی

-17 بازچرخانی و استفاده مجدد از آب با تأکید بر جایگزینی پساب برای مصارف کشاورزی و فضای سبز و تخصیص منابع با کیفیت برای شرب و بهره‌برداری از منابع آب نامتعارف به ویژه منابع آب شور دریا و دریاچه‌ها

-18 استقرار مدیریت دانش‌محور و به کارگیری علوم و فنآوری و تحقیقات روز در صنعت آب

-19 انتقال مدیریت و مالکیت تأسیسات آبی و برق آبی به بخش‌های خصوصی و تعاونی در چارچوب قانون سیاست‌های اصل 44

-20 ارتقاء، استقرار و بازنگری نظام سنجش بهره‌وری آب در تعامل با بخش‌های مرتبط و ذینفع

-21 ارتقاء، استقرار و نهادینه کردن نظام بهره‌برداری، حفاظت و نگهداری از منابع و تأسیسات آب کشور

-22 توسعه و تدوین برنامه‌های بهره‌برداری تلفیقی از منابع آب سطحی، زیرزمینی و نامتعارف

-23 ارتقاء و استقرار نظام پایش و ارزیابی عملکرد بر اساس برنامه استراتژیک بخش آب

-24 استقرار و ارتقاء مدیریت دانش در فرآیند مدیریت سازه‌ای و غیرسازه‌ای منابع آب

-25 ارتقاء نظام آموزش عمومی و تخصصی آب در کشور و گسترش پژوهش‌های کاربردی توسعة مدیریت خطرپذیری (ریسک) و بحران جهت جلوگیری از نقصان در کمیت و کیفیت منابع آب با تأکید بر مدیریت خشکسالی، سیل و تغییرات اقلیمی

-27 تدوین، تصویب و اجرای قانون جامع آب کشور

-28 ارتقاء آگاهی عمومی جهت حفاظت و بهره‌برداری بهینه از منابع آب

-29 به‌کارگیری رو ش‌های نوین استحصال آب

-30 هماهنگی در امر مدیریت مؤثر حفاظت خاک، گیاه و تغذیه منابع آب با انجام اقدامات برنامه‌ریزی شدة آبخیزداری با همکاری با سازمان‌های ذیربط

-31 توسعه و بهره‌برداری بهینه از ظرفیت‌های آبی کشور در راستای استفاده از انرژی برق آبی هماهنگ با تأمین نیاز سایر بخش‌های مصرف

-32 ایجاد و توسعة نظام‌های فنی، حقوقی و مبادلة آب در چارچوب کنوانسیون‌های ذی‌ربط بین‌المللی با لحاظ نمودن ظرفیت‌های منابع آبی و آب مجازی در راستای توسعه امنیت آبی کشور

-33 ارتقاء نظام مشتری‌مداری وحمایت مناسب از حقوق مشترکین با بهره‌گیری از فناوری‌های جدید و اصلاح فرآیندهای موجود

-34 توسعة صادرات کالاها و خدمات فنی و مهندسی بخش آب به کشورهای منطقه و جهان

-35 تلاش ویژه در جهت دست‌یابی به دانش و مدیریت تحولات آب و هوایی نظیر یونیزاسیون جو، روش نوین باروری ابرها و ... از طریق اجرای طرح‌های تحقیقاتی و پژوهشی خاص

-36 ساماندهی و توسعه بازارهای محلی آب

-37 تأمین بخشی از آب شیرین مورد نیاز از طریق بازیافت حرارت در نیروگاه‌های حرارتی

-38 حفظ، احیاء و بهره‌برداری پایدار از سازه‌های تاریخی آبی