یکی از مولفه های اصلی تنوع اقلیمی و البته تغییر اقلیم، توزیع نامتوازن زمانی و مکانی بارش است که در نهایت منجر به وقوع خشکسالی و یا سیلاب به  عنوان دو رویه یک سکه می شود. در عمل سیلاب هم از نظر تلفات جانی و هم خسارت مالی جزو مهیب ترین بلای طبیعی جهان محسوب می شود. مدیریت جامع سیلاب (IFM) باید به عنوان بخش جدانشدنی از مدیریت یکپارچه منابع آب (IWRM) باشد و IFM فرآیندی است که در آن از یک رویکرد یکپارچه و جامع به جای بخشی نگری در مدیریت سیلاب بهره گرفته می شود و هم زمان با گنجاندن برنامه های توسعه منابع طبیعی و آب در مقیاس حوضه آبریز در برنامه IWRM، بهره وری از سیلاب ها و سیلاب دشت ها را به حداکثر می رساند و تلفات انسانی و خسارات ناشی از سیلاب را تا حد ممکن کاهش می دهد.

استان یزد با خشکسالی های متوالی در دهه های اخیر شاهد سیلاب در اردیبهشت 1401 عمدتاً در شهر یزد و مرداد 1401 و فروردین و اردیبهشت 1403 در کل استان بود. کویر نشینان یزد که باران را رحمت الهی می دانند در مواجهه با سیلاب نه آن را عامل زحمت که با رحمت دانستن آن سعی در استفاده حداکثری از سیلاب و مدیریت آن داشتند. هرچند سیلاب چند سال اخیر با تلفات جانی و مالی همراه بود ولی در دراز مدت آسیب خشکسالی به مراتب بیشتر است.

بندهای اداره کل منابع طبیعی استان و بندهای تغذیه مصنوعی شرکت آب منطقه ای حداکثر دبی پیک سیلاب را کنترل و پس از آرامش نسبی با لوله های تخلیه، سیلاب در بستر رودخانه ها جاری شدند تا باعث تغذیه سفره های آب زیرزمینی بی رمق در استان شوند تا حداقل کمی از ناترازی ورودی و خروجی کم نمایند.

شرکت آب منطقه ای در مواجهه با سیل اقدامات موثری را انجام داده است که می توان به لایروبی و آزادسازی سراسری رودخانه ها جهت عبور ایمن سیلاب، همچنین لایروبی و مرمت بندهای تغذیه مصنوعی جهت کنترل سیلاب، اشاره کرد و اعتبارات هزینه کرد در این زمینه رشد چند صد درصدی داشته است بطوری که عملکرد لایروبی رودخانه ها از 2 کیلومتر در سال 1398 به 34 کیلومتر در سال 1402 رسیده است که این نشان از اهمیت لایروبی جهت عبور ایمن سیلاب و توجه ویژه همکان به این موضوع دارد.

مدیریت بحران شامل 4 مرحله اساسی شامل پیشگیری، آمادگی، مقابله، بازسازی و بازتوانی می باشد و با توجه به سیلاب های رخداده در چند سال اخیر که بعضا با سیلاب هایی با دوره بازگشت بیش از  500 ساله همراه بوده است لزوم توجه به این 4 مرحله را تقویت می نماید و شرکت آب منطقه ای در راستای اجرای این مراحل اقدامات موثر و اساسی انجام داده است و اقدامات قبل، حین و بعد از سیل باعث کاهش اثرات مخرب سیلاب و بهره برداری بیشتر از سیلاب شده و سعی شده که بحران با منشاء انسانی در بخش سیلاب کاهش یافته و آنچه رخ میدهد با منشاء طبیعی باشد و فعالیت های انسان ساخت اثرات مخرب سیلاب را به میزان قابل توجه افزایش ندهد. از آنجایی که گذشته چراغ راه آینده است گذشته را باید به درستی شناخت و مستند کرد در همین راستا و پس از سیل مرداد 1401 گزارش مبسوطی تحت  عنوان «گزارش سیل مرداد 1401 استان یزد به همراه عملکرد سیل بندهای استان» تهیه شد امید است که با مستندسازی چنین وقایعی این تجربه مدیریتی ثبت شده مورد استفاده آیندگان جهت تصمیم گیری در مواجهه با سیلاب قرار گیرد.  

جواد منصوری

معاون حفاظت و بهره برداری