این مطلب، با نهایت احترام، به «جناب آقای مهندس افشین عالمی» – مدیر حوزه مشارکت­های مردمی شرکت آب منطقه­ای یزد- به پاس نیک­اندیشی ایشان به اهمیت علوم اجتماعی و کوشش صادقانه­شان برای جلب مشارکت ذی­نفعان در حکمرانی محلی آب تقدیم می­شود.

تاریخ انگار درباره زندگی ما مردم معمولی حرف زیادی هم برای گفتن ندارد. اینکه که بودیم و چه کردیم و چگونه یک تمدن را از اعماق زمان در وسط بیابان خشک جغرافیا تا امروز با خود کشاندیم و رها نکردیم. «جیمز بیلی فریزر»، نقاش و سیاح اسکاتلندی نویسنده «سفرنامه زمستانی» در خاطرات سفر خود بدینجا که خاورمیانه­اش می­خوانند (1834-1835) درباره زوال شکوه شرقی در عثمانی آن­روز، عراق فعلی می­نویسد: «در سایه طاق کسرا، نماد عظمت ساسانی، اعراب سرگردان گله­های خود را می­چراندند. این واقعا یک منظره مالیخولیایی بود»(I: 205f). خرابی­های بجا مانده از تمدن دیروز، داستانی طولانی در تاریخ این حوالی دارد. به شعر اعراب پیش از اسلام اگر بازگردیم، امرؤالقیس (قرن 6 میلادی)، از اصحاب معلقات سبع، در مطلع معلقه خویش که به رسم زمانه بر کعبه آویخته شده بود: « قِفا نَبکِ من ذکری حبیبٍ وَمَنزلِ - بسِقطِ اللِّوی بَینَ الدَّخولِ فَحَوْمَلِ »؛ «اندکی درنگ کنید –ای همسفران- تا گریه کنیم. به یاد دوست و منزلش که اینجا بود، در ریگستان میان دَخول و حَومل». خانه دوست گم­شده است! در اعماق تاریکی شن­های تاریخ. آنچه که بدان در عربی اطلال و دمن می­گویند. خرابی­های بجا مانده از روزگار پیشین. به­نظر می­رسد در نوع روایت از تاریخ، آنچه که همیشه از قلم افتاده، تعامل ما با طبیعت بوده است. تاریخ زیست – اجتماعی تمدن کویر.

اگر جامعه و طبیعت را به عنوان دو موجود متمایز و اساسا متفاوت در نظر بگیریم که هرکدام با مجموعه قوانین خاص خود اداره می‌شوند، اولی توسط قوانین فرهنگی و دوم توسط قوانین طبیعی به اجبار از توصیف یک تاریخ اجتماعی - محیط زیستی دور افتاده­ایم. دوگانه انگاری جامعه - طبیعت را می توان به­زعم دریدا (۱۹۶۷) شروعی با مبنای مرجح جامعه یا محیط زیست تصور کرد که در همه نظریه پردازی­ها حضوری کامل دارد و دیگری در خدمت تفسیر ماهیت و کنش اولی انگاشته می­شود. برای غلبه براین دوگانه انگاری که خود مبنای اختلاف نظری میان گفتمان­های گوناگون جامعه­شناختی است، وایت (۲۰۱۵) نظریه ترکیب را با اشاره به نظریه اندیشمندانی مانند برونو لاتور، دونا هاراوی و اولریش بک پیشنهاد می­کند. به زعم وی، این نظریه­پردازان دیدگاهی تلفیقی­تر از روابط میان جامعه و محیط زیست دارند(دانلاپ، ۲۰۱۵؛ مورفی، ۲۰۱۶). این درست همان مساله­ای­ست که نسلی از جامعه­شناسان ایرانی بدان دچار شدند. بدین معنا که کوشیدند با وام­گرفتن از تئوری­های شیوه تولید آسیایی و استبدادزدگی شرقی، تحلیل خود را تنها بر پایه مسائل اقلیمی یا تنها به خلقیات و نگرش­های ایرانی تقلیل دهند. در اینجا یا طبیعت یک منبع منفعل یا مجموعه‌ای از موانع است که جوامع انسانی برای بهبود وضعیت خود باید از آن عبور کنند.