کمبود آب، به عنوان یکی از مهم‌ترین چالش‌های جهانی در دوران امروز، با تغییرات اقلیمی و رشد جمعیت، به یک وضعیت بحرانی رسیده است. این وضعیت نه تنها به حیات طبیعی و محیط زیست، بلکه به صلح و امنیت بین‌المللی نیز تأثیرات جدی اعمال می‌کند. آب، به عنوان یک منبع استراتژیک، در قلب بسیاری از اختلافات و نیز در فرایند مذاکرات صلحی قرار دارد. صلح و امنیت، به مدیریت پایدار منابع آب و تأمین نیازهای آبی جهانی مرتبط است.

تهدیدات مربوط به آب و تأثیر گذاری بر صلح و امنیت:

1. تأثیر بر منازعات آبی: رقابت برای دسترسی به منابع آب محدود می‌تواند منجر به منازعات بین کشورها یا مناطق شود. اختلافات در دسترسی به منابع آب مانند رودخانه‌ها یا دریاچه‌ها می‌تواند به منازعات نظامی منجر شده و صلح و امنیت را تهدید کند.

2. تأثیر بر جابجایی جمعیت: کمبود یا آلودگی آب می‌تواند باعث جابجایی جمعیت در جستجوی آب شود که منجر به نارضایتی اجتماعی و احتمالاً منازعات بر سر منابع در مناطق مقصد شود.

3. تأثیر بر معیشت: تهدیدات مربوط به آب مانند خشکسالی‌ها یا سیل‌ها می‌توانند فعالیت‌های کشاورزی و معیشت را به هم بزنند که منجر به ناپایداری اقتصادی و احتمالاً نارضایتی اجتماعی شود که ممکن است به منازعات منجر شود.

4. تأثیر بر سلامت: منابع آب آلوده می‌توانند به بحران‌های بهداشتی منجر شوند که به رفاه جمعیت‌ها آسیب وارد می‌کند. مشکلات بهداشتی ناشی از تهدیدات مربوط به آب می‌تواند به سامانه‌های بهداشتی فشار وارد کند و به تنش‌های اجتماعی منجر شود که ممکن است بر صلح و امنیت تأثیر بگذارد.

5. تأثیر بر زیرساخت‌ها: فاجعه‌های مربوط به آب مانند سیل‌ها یا سونامی‌ها می‌توانند به آسیب رساندن به زیرساخت‌های حیاتی از جمله سامانه‌های تأمین آب منجر شوند که به بحران‌های انسانی و احتمالاً منازعات بر سر دسترسی به خدمات ضروری منجر می‌شود.

مقابله با تهدیدات مربوط به آب و ترویج امنیت آبی برای جلوگیری از منازعات و حفظ صلح و امنیت بین‌المللی بسیار حیاتی بوده و ضرورت همکاری جهانی و روش‌های مدیریت پایدار آب برای کاهش خطرات مرتبط با کمبود و آلودگی آب را آشکار می کند.

امنیت آب برای دستیابی به اهداف توسعه پایدار بسیار حائز اهمیت است زیرا آب در مرکز جوانه‌های توسعه پایدار قرار دارد. از دلایلی که امنیت آب برای دستیابی به اهداف توسعه پایدار بسیار حیاتی است می توان به توسعه اقتصادی، توسعه اجتماعی، امنیت غذایی، سلامت اکوسیستم، بقای حیات بشر، تغییرات اقلیمی اشاره کرد.

امنیت آب یک جزء اساسی از توسعه پایدار است زیرا با جنبه‌های اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی و انسانی توسعه ارتباط دارد. اطمینان از امنیت آب برای دستیابی به اهداف توسعه پایدار و ساخت یک آینده پایدار و انطباق‌پذیرتر برای همه بسیار حیاتی است.

اهداف توسعه پایدار سازمان ملل نقش بسیار مهمی در تحقق صلح و امنیت از طریق مقابله با کمبود آب دارند:

1. پیشگیری از اختلافات: با اطمینان از دسترسی به آب کافی و سالم، اهداف توسعه پایدار کمک می‌کنند تا خرابی یا از بین بردن تأسیسات و منابع آب ناشی از اختلافات کم شود. این کمک می‌کند تا درگیری‌ها بر سر منابع آب کاهش یابد و در ایجاد صلح بین مناطق درگیر جنگ های آبی تسهیل گر باشد.

2. کاهش تنش‌ها: اهداف توسعه پایدار تعیین اهداف فرعی، مدیریت و نظارت بر برنامه‌های آب را برای کاهش تنش‌های داخلی و خارجی درباره آب تعیین می‌کنند. با ترویج شیوه‌های پایدار مدیریت آب، اهداف توسعه پایدار به کاهش خطرات درگیری مسلحانه بر منابع آب کمک می‌کنند.

3. همکاری بین‌المللی: اهداف توسعه پایدار بر اهمیت همکاری بین‌المللی در حفاظت از منابع آب تأکید می‌کنند. با تشویق همکاری بین کشورها برای مقابله با کمبود آب و مدیریت پایدار منابع آب، اهداف توسعه پایدار صلح و امنیت را در سطح بین‌المللی ترویج می‌کنند.

4. امنیت انسانی: اطمینان از دسترسی به آب آشامیدنی و بهداشتی، که در اهداف توسعه پایدار آمده است، یک حق اساسی بشری است. با مقابله با کمبود آب و ترویج امنیت آب، اهداف توسعه پایدار به امنیت انسانی و رفاه کمک می‌کنند که جزء مؤلفه‌های حیاتی صلح و امنیت است.

اهداف توسعه پایدار سازمان ملل از طریق پیشگیری از اختلافات، کاهش تنش‌ها و ترویج همکاری بین‌المللی به تحقق و تقویت صلح و امنیت جهانی کمک می‌کنند. با تمرکز بر مدیریت پایدار آب و اطمینان از دسترسی به منابع آب، اهداف توسعه پایدار نقش حیاتی در ساخت یک جهان متعادل و انطباق‌پذیرتر ایفا می‌کنند.

سید علی معاشری    

کارشناس بررسی های اقتصادی و تعرفه