شعار روز جهانی آب در سال ۲۰۲۴ میلادی، آب برای صلح (Water for Peace) تعیین شده که بیانگر نقش کلیدی منابع آب در تامین ثبات و پایداری جوامع و ایجاد امنیت خاطر برای کشورها در زمینه‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی و غیره می‌باشد؛ بطوری‌که در دوره‌های طولانی خشکسالی و کم‌آبی، تنش‌ها بین جوامع محلی، منطقه‌ای و ملی افزایش پیدا می‌کند. در دهه‌های اخیر، مساله آب تحت تاثیر تغییرات اقلیمی جهانی (Global Climate Change)، افزایش جمعیت و نیاز بیشتر به تامین امنیت غذایی قرار داشته که بیانگر ضرورت توجه و اهمیت این موضوع و برنامه‌ریزی‌ حول محور حفاظت از ارزشمندترین منابع زمینی یعنی منابع آب می‌باشد. در مناطق خشک و نیمه‌خشک نظیر فلات مرکزی کشورمان و استان یزد، یکی از اثرات تغییر اقلیم جهانی به صورت بر تغییر در رژیم بارش‌ها، افزایش بارش‌های سیلابی و وقوع پدیده‌های حدی (Extreme Events) بارندگی دیده می‌شود که بطور مستقیم بر رژیم جریان رودخانه‌ها، افزایش شدت سیلاب‌ها و طغیان رودخانه‌های فصلی تاثیر می‌گذارد. وقوع سیلاب‌های ناگهانی و شدید و با دوره بازگشت‌ طولانی و طغیان رودخانه‌هایی که سالیان سال خشک بوده و روانابی در آن‌ها جاری نشده است، ساکنان محلی را غافل‌گیر می‌کند و از آن فراتر، جوامع و فعالیت‌های شهری پایین‌‌دست را نیز با خسارات فراوانی همراه می‌کند. در چند سال اخیر، این موارد در اقصی نقاط کشور ما به وقوع پیوسته و ابعاد خسارات جانی و مالی آنها برای همگان ملموس و قابل درک شده است.

از طرفی دیگر، جوامع شهری امروزی تمایل زیادی به زندگی موقت در روستاها، ساخت و ساز در طبیعت بویژه در مجاورت رودخانه‌ها، مسیل‌های فصلی، خشک و متروکه پیدا کرده‌اند و در سنوات اخیر وابستگی بیشتر شهرنشیان به طبیعت رونق چشمگیری یافته است. این امر موجب شده که بسیاری از روستاهای ما چهره شهرک‌هایی با ویلاهای مدرن به خود بگیرند و گاهاً تغییر کاربری‌های غیراصولی و ساخت و سازهای متعدد در مجاور رودخانه و در دل طبیعت اتفاق بیفتد. این مساله علاوه بر اینکه در کشورمان وجود دارد، دارای ابعاد جهانی نیز هست؛ ایجاد سدها، ساخت و سازهای غیر اصولی، کاشت درخت و سکوهای تفریحی در حریم و بستر مسیل‌ها و رودخانه‌ها بسیاری از این رودخانه‌ها را در معرض انحراف و تغییر شکل قرار داده است. در همین ارتباط و در مقیاس جهانی، حدود 40 تا80 میلیون نفر به واسطه این مشکلات از محل زندگی خود جابه‌جا و به محل‌های دیگر انتقال یافته‌اند و این موضوع پیامدهای وسیع اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و محیط‌زیستی در پی داشته است. در چنین شرایطی و با ملاحظه پیامدهای ناگوار تغییرکاربری‌ها و تعرض به حریم و بستر رودخانه‌ها، چنین به نظر می‌رسد که انسان امروزی بایستی نگرشی واقع‌بینانه و دوراندیش‌تر نسبت به طبیعت، مسیل‌ها و رودخانه‌های اطراف خود در مناطق خشک و نیمه خشک داشته باشد و در صدد جبران گذشته خود و اصلاح رویکردهای قبلی خود برآید. برای تعامل بیشتر انسان با طبیعت و رسیدن به نقطه پایدار همزیستی با طبیعت، صلح و آشتی با طبیعت و سازگاری بیشتر با اثرات تغییر اقلیم، امری لازم، ضروری و ممکن می‌باشد. با این دیدگاه، شعار روز جهانی آب را چنین می‌توان تفسیر کرد که همیشه و همه‌جا باید با طبیعت در صلح و آشتی باشیم و از جدال با طبیعت بپرهیزیم؛ حریم رودخانه‌ها را حفظ کنیم تا حرمت‌مان توسط طبیعت شکسته نشود.

سمانه پورمحمدی

 کارشناس حفاظت و بهره برداری از رودخانه ها

سمانه پورمحمدی

 [کارشناس حفاظت و بهره برداری از رودخانه ها]

سمانه پورمحمدی

 [کارشناس حفاظت و بهره برداری از رودخانه ها]