در دنیای امروز، موضوع حفظ محیط زیست از اهمیت بسیاری برخوردار است. تغییرات اقلیمی، کاهش منابع طبیعی، آلودگی آب و هوا به عنوان چالش محسوب می شود که در بسیاری از محفلهای علمی به آن پرداخته شده است اما مضرات زیست محیطی تولید برق نیز از چالش‌های اساسی به شمار می‌رود که کمتر به آن پرداخته شده است. تولید برق با استفاده از انرژی آب یک منبع انرژی تجدیدپذیر است که از تبدیل انرژی جریان‌های آبی به برق به دست می‌آید. این روش نسبت به سوخت‌های فسیلی کمتر آلوده‌کننده بوده و تأثیر کمتری بر محیط زیست دارد. تاثیرات مثبت این روش تولید برق، شامل کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای به دلیل تجدیدپذیر بودن آن و تأثیر محدود بر فرآیندهای زمین‌شناسی و اکولوژیکی مناطق رودخانه‌ای می باشد. تنها ایراد این روش این است که به دلیل کمبود آب، نیروگاه‌های برق‌آبی از مدار خارج می شوند و مشکل کمبود برق به سرعت به چالش کشورها تبدیل می گردد. تولید برق حرارتی از تبدیل انرژی حرارتی، از منابعی مانند زغال سنگ، گاز و نفت به برق به دست می‌آید. این روش بیشتر آلوده‌کننده بوده و می‌تواند تأثیرات منفی بر محیط زیست داشته باشد. تولید برق به روش حرارتی باعث افزایش انتشار گازهای گلخانه‌ای و در نتیجه تغییرات اقلیمی خواهد شد. علاوه بر آن تأثیرات زیست‌ محیطی مناطق استخراج و حمل و نقل سوخت‌ها را نمی توان نادیده گرفت. بنابراین یکی از راه‌های مطرح برای کاهش تأثیرات منفی بر محیط زیست استفاده بهینه از منابع انرژی می‌باشد. یکی از مهم ترین اولویت‌های دنیای امروز کاهش آلاینده های زیست محیطی و حفظ محیط زیست به عنوان یک امانت برای ساکنان فعلی و آیندگان است. بی‌توجهی به مدیریت ذخایر آب و مصارف آبی، سبب بروز مشکلات زیست ‌محیطی و اجتماعی خواهد شد و کاهش میزان منابع آبی کشور به‌ طور مستقیم زمینه نابودی محیط زیست کشور را فراهم خواهد نمود. بنابراین لازم است با انجام اصلاحات قانونی و ایجاد ساختارهای کارآمد مدیریت آب و برق کشور، همکاری و همراهی همه‌ سازمان‌ها با دستگاه‌های مسئول، حفاظت منابع آب و ایجاد نگرش سیستمی جامع مبتنی بر آمایش سرزمین، تعیین الگوی مصرف و نظارت دقیق بر برداشت از منابع آب کشور و افزایش بهره‌وری در دستور کار همگان قرار گیرد. اگر مصرف برق کاهش پیدا کند قطعاً در مصرف آب صرفه جویی خواهد شد. در فصل تابستان به دلیل پیک مصرف، نیروگاه های آبی نمی توانند پاسخگو باشند، لذا نیروگاه های حرارتی هم باید وارد جریان شوند. لذا در فصل گرم سال ضروری است که مردم از میزان مصرف برق خود بکاهند تا تعداد کمتری از نیروگاه های حرارتی در مدار قرار گیرد. نکته مهم دیگر این است که هر میزان آبی که مصرف می شود تبدیل به فاضلاب می شود و برای برگشتن به طبیعت مجدداً برق مصرف می کند. لذا مردم باید در مصرف آب نسبت به گذشته صرفه جویی بیشتری کنند تا هدر رفت آب به کمترین میزان خود برسد. موضوع ضروری دیگر در کشور ما رشد مصرف آب می باشد. با افزایش تقاضای جهانی برای آب و انرژی و افزایش تعداد و اندازه مخازن، تأثیرات زیست محیطی منفی مخازن افزایش می یابد. سدها و مخازن را می‌توان برای تأمین آب آشامیدنی، تولید برق آبی، افزایش ذخیره آب برای آبیاری، فراهم کردن فرصت‌های تفریحی و کنترل سیل استفاده کرد. با این حال، اثرات نامطلوب زیست‌محیطی و جامعه‌شناختی نیز در حین و پس از بسیاری از ساخت ‌و سازهای مخزن شناسایی شده ‌است که ضروری است این اثرات دیده و برای آنها راهکارهای مناسبی در نظر گرفته شود. 

ناهید غلام نژاد  

مدیر محیط زیست و کیفیت منابع آبی