بهره وری آب، اثربخشی و کارایی در مصرف شماره 18

بهره وری آب، اثربخشی و کارایی در مصرف

در مباحث مدیریتی، بهره وری از جمع شدن اثربخشی و کارایی حاصل می شود. اثر بخشی به معنای تعیین و انتخاب راهبردهای درست و کارایی به معنای اجرای صحیح راهبردهای درست می باشد. به عبارت دیگر برای نیل به بهره وری ابتدا می بایست راهبردهای درست تعیین و سپس آن راهبرداها به نحو احسن اجرا شود.

با توجه به اینکه بخش کشاورزی بخش عمده مصرف را به خود اختصاص می دهد شاید بر طبق اصل پارتو تمرکز به بهره وری در بخش کشاورزی بهترین رویکرد باشد هر چند که این موضوع  به منزله غلفت از مدیریت در مصارف دیگر نمی باشد. بهره وری در بخش کشاورزی در دوبعد قابل بررسی است بهره وری کمی و بهره وری اقتصادی.

بهره وری کمی به منزله کسب بیشترین محصول با کیفیت مشخص به لحاظ حجمی یا وزنی با میزان آب محدود در دسترس می باشد.

از مهمترین طرح های قابل اجرا در بهره وری کمی آب کشاورزی می توان به استفاده از روشهای نوین آبیاری شامل قطره ای، بارانی، زیرسطحی و ... و هوشمند سازی آن، کشتهای گلخانه ای، کشت های کم آبخواه، کشت در اراضی شیبدارو ... نام برد. در بعد اقتصادی شاید مهمترین طرح، کشت محصولات دارای ارزش اقتصادی بالا شامل پسته، زعفران، بعضی از گیاهان دارویی و ... باشد.

 بعد از اینکه با توجه به اصل اثر بخشی طرح های درست مشخص شد لازم است با توجه به اصل کارایی این طرح ها به بهترین شکل ممکن اجرایی شود. لازمه نیل به کارایی در روش های نوین آبیاری بررسی نوع و ویژگی های خاک  و زمین شناسی محل، کیفیت آب، نحوه اجرای طرح طبق ضوابط و دستور العمل های مربوط به نوع سیستم ابیاری، استفاده از عوامل اجرایی متخصص، پایش مستمر نحوه عملکرد سیستم و در صورت لزوم اصلاح و بهینه سازی آن و.. می باشد. کارایی در کشت های گلخانه ای در انتخاب نوع کشت مناسب با توجه به وضعیت خاک و کیفیت آب، استفاده از عوامل اجرایی متخصص، استفاده از تجهیزات سرمایشی، گرمایشی و رطوبت رسانی مناسب و .... نمود پیدا می کند. در مورد کشت های کم آبخواه نیز مطالعات اولیه و تعیین نوع کشت با توجه به شرایط آب و هوایی، اقلیمی و زمین شناسی منطقه، کیفیت آب در دسترس، انتخاب نوع سیستم آبیاری مناسب و ... حائز اهمیت است. توجه به میزان شیب ایده آل، نجوه آماده کردن زمین (شیب یکنواخت، متغیر یا پلکانی)، نورگیری مناسب، انتخاب نوع محصول و ... در نائل شدن به بهترین عملکرد در خصوص کشت در سطوح شیبدار ضروری است.

جدا از بعد کمی در بعد اقتصادی نیز توجه به نیاز موجود در بازار (داخلی یا خارجی)، قابلیت ارز آوری محصول، امکان اشتغال برای نیروی کار و... می بایست مورد توجه قرار گیرد.

هر چند که با استفاده از راهبردهای فوق می توان بهره وری آب را افزایش داد لیکن لزوماً اجرای راهبردهای فوق خصوصاً در مقیاس منطقه ای منجر به کاهش برداشت از منابع آب زیرزمینی نمی شود. به عنوان مثال طبق تحقیقات انجام شده با اجرای آبیاری تحت فشار آب برگشتی به سفر تقریباً نزدیک به صفر می شود و بعضاً منجر به توسعه کشت می شود که نه تنها تغذیه سفره را کاهش داده در صورت توسعه کشت های درختی و برچیده شدن آبیاری تحت فشار در آینده به علل مختلف، نیازآبی کشتهای توسعه یافته همچنان وجود دارد و منجر به بهر برداری غیر مجاز ار منابع آب می شود که می تواند شرایط سفره های اب زیرزمینی را در آینده بحرانی تر کند. لذا اجرای راهبردهای مرتبط با بهبود راندمان و بهره وری آب می بایست همرا با پیوست های لازم الاجرای همسو با  ضوابط حفاظت از منابع آب باشد که لازمه آن همکاری مشارکتی و بین سازمانی چند دستگاه از جمله جهاد کشاورزی و وزارت نیرو می باشد.

مجید زارع بیدکی

رئیس اداره منابع آب شهرستانهای یزد و اشکذر

دسته‌بندی: نشریه الکترونیکی مرداد 1402
شماره مجله: شماره 18

این صفحه را به اشتراک بگذارید


به این مجله امتیاز بدهید


سایتـــ های مرتبطـ

آمار بازدیدکنندگان

  • کاربران آنلاین : 6
  • بیشترین بازدید همزمان : 2616
  • بازدید امروز : 775
  • بازدید دیروز :
  • کل بازدید : 7,315,908
  • آخرین به روزرسانی : 28 آذر 1403 13:12:03
  • شناسه IP شما : 18.191.147.146

راه‌های تماس با ما

  • آدرس : یزد - بلوار دانشجو - مجتمع ادارات - خیابان استاندارد
  • کدپستی : 8916188139
  • تلفن : 9 - 38258020 -035
  • فاکس : 38258046 -035
  • پست الکترونیکی : info[at]yzrw.ir
  • کد خدمات دستوری(USSD Code) : 6655*31070#*
  • سامانه تلفنی پیشگام : 31077-035