یکی از چالش های اصلی برای توسعه پایدار کشور، محدودیت منابع آبی ست. حرکت به سوی توسعه پایدار برای کشورهایی که با محدودیت منابع مواجه هستند، با چالش هایی همراه می باشد. در ایران، منابع آبی با اضافه برداشت همراه است، در نتیجه باید برای کاهش میزان مصرف آب و نیز توسعه آتی کشور تدابیری اندیشید. تنها راهکار برای رفع این چالش، بازتخصیص آب است. بازتخصیص آب به عنوان راهکاری برای این چالش، هم می تواند میزان مصرف آب را کاهش دهد، هم توسعه ی آتی کشور را تضمین نماید. اما نظام حقوقی کشور برای اجرای باز تخصیص نارسایی هایی دارد. از طرفی با پررنگ شدن نقش دولت، مدیریت آب کشور تبدیل به تأمین آب بیشتر شده است. همچنین شفافیتی درباره جابجایی آب بین حقابه داران گذشته و بهره برداران جدید وجود ندارد. در واقع، در ایران بازتخصیص خاموش در حال اجرا می­باشد که نتیجه شناخت ناقص تصمیم­گیران نسبت به بیلان آب و نیز حذف ذی­نفعان از فرآیند تصمیم­گیری است. منظور از بازتخصیص آب، جابه جایی و تغییر الگوی تقسیمات آبی بین بخش های مختلف و حتی درون بخش هاست. به عبارتی تخصیص و بازتخصیص آب که برگردان لغات Allocation و Reallocation هستند، بیانگر تقسیم آب بین نیازهای مختلف می باشند. تفاوت این دو مفهوم به منسوب بودن یا نبودن آب تقسیم شده، به نیازهای پیشین بازمی گردد. اگر آبی که برای یک نیاز اختصاص داده شده است، پیش­تر دارای مالک یا منتفعانی بوده که به شکل مستقیم و غیرمستقیم از آب و منافع آن بهره می گرفته اند، بازتخصیص آب صورت گرفته است و در غیر این صورت، می توان از مفهوم تخصیص استفاده نمود. بازتخصیص آب به مفهوم جابه‌جایی یا تغییر میزان تخصیص آب بین بخش‌های مصرف است که به هر نحو دارای مجوز تخصیص آب هستند. در واقع بازتخصیص زمانی انجام می‌شود که تخصیص فعلی از نظر فیزیکی غیرممکن، از لحاظ اقتصادی غیرکارا و از لحاظ اجتماعی غیر قابل قبول باشد اگرچه تخصیص مفهوم جدیدی نیست اما بازتخصیص به نسبت جدید می باشد. ما اگر مدیریت منابع آب کشور را به چهار دوره تقسیم کنیم، می‌توانیم دوره اول را به عنوان دوره پرآبی درنظر بگیریم که در این دوره هیچ­گونه مشکل و کمبودی وجود نداشته و مصارف نیز به طور دقیق کنترل نمی‌شدند. دوره دوم نیز دوره مدیریت عرضه بوده و طرح‌هایی مانند حفر چاه‌های عمیق و سدسازی در این دوره اجرا شده‌ است. دوره سوم دوره مدیریت تقاضاست و طرح‌هایی مانند طرح تعادل‌بخشی، کنتوردار کردن چاه‌های کشاورزی و سایر اقدامات مدیریت تقاضا در این دوره به اجرا در آمده است. حال با توجه به  چالش‌های آبی موجود دوره چهارم مدیریت منابع آب کشور پیش روی ماست، دوره‌ای که ما در آن قرار داریم و باید به اقتضای شرایط آن عمل کنیم و می‌توان نام آن را دوره بازتخصیص منابع آبی کشورگذاشت. با توجه به شرایط حال حاضر کشور ما نیاز داریم که افزایش مصارف، فقر آبی و نبود تعادل در حوضه‌های آبریز دیده‌ شده و بازتخصیص منابع آبی اجرا شود. در مدل بازتخصیص، دیگر نمی‌توان منابع آبی مرکز کشور را در اختیار صنایع فولادی گذاشت. دیگر نمی‌توان مقادیر آبی را به شکل گذشته به بخش کشاورزی اختصاص داد. ما نیاز داریم در این دوره، برآورد مجددی از مصارف صنعت و کشاورزی داشته‌ باشیم.   

محمد عطاء میرسلیمانی   

کارشناس حفاظت وبهره برداری از منابع آب