در سال های اخیر استفاده حداکثری از آب باران به عنوان یکی از مهمترین منابع آبی هر کشور و ناحیه، بیش از پیش اهمیت پیدا کرده و افزایش اثربخشی بـاران بـا حفـظ و جمـع‌آوری آب بـاران و اسـتفاده از منـابع آب‌های جایگزین (آب‌های نامتعارف ) از جمله مهمترین عواملی هستند که منجر به افزایش بهـره وری آب خواهند شد.

این در حالی است که آب در عرصه های خشک و نیمه خشک از یک طرف مهمترین عامل محدودکننده توسعه پایدار بوده و از طرفی سیلاب های فصلی عامل مهم تخریب و ایجاد خسارت می باشد. به طوری که در دو دهه اخیر، رشد سریع شهرسازی و گسترش اراضی شهری موجب نفوذناپذیر شدن حوضه ها و تغییر رژیم هیدرولوژیکی حوضه ها گردیده و بخش بیشتری از بارش ها به روان آب تبدیل شده و باعث کاهش زمان رسیدن آن به مسیل گردیده است.  از سوی دیگر رژیم بارش غالب در کشور به صورت رگبارهای شدید و کوتاه مدت بهاره و بعضاً تابستانه است که فرصت نفوذ باران به داخل خاک را کاهش می  دهد، از این رو رودخانه ها و مسیل های حوزه‌های آبخیز شهری از درجه ریسک زیادی برای سیل خیزی و خسارت ناشی از آن برخوردارند.

در این میان، یکی از شاخصترین تکنیک های مدیریت بهره برداری آب باران برای مقابله با کم آبی و خشکسالی، کنترل و جمع آوری آب باران و ذخیره سازی آن در مخازن مناسب برای استفاده مجدد از آن است. آب جمع‌آوری شده شامل آن قسمت از بارندگی است که قبل از تبدیل شدن به سیلاب های بزرگ و یا نفوذ در اعماق زمین از طریق تبخیر به جو بازمی گردد. متأسفانه برنامه ریزی کافی برای مطالعه، تحقیق و اقدام در زمینه استفاده از آب سبز صورت نگرفته است. آب سبز به جریان های سطحی و زیر قشری و رطوبت موجود در خاک و... گفته می شود که هرگز به رودخانه ها و سفره های آب زیرزمینی نمی پیوندد. آب سبز بخش عمده ای از آب باران را تشکیل داده است. آب آبی نیز (جریان های سطحی و آبهای زیرزمینی) در شرایط اقلیمی ایران کمتر از %30 بارش ها را شامل می شوند. استفاده از سطوح آبگیر در مناطق مختلف کشور( شهرها، جاده ها، مناطق کوهپایه ای و ...) یکی از راه های استحصال آب باران می باشد.

شهر یزد نیز از خسارت های سیل مستثنی نبوده و سیل مردادماه 1401، خسارت های فراوانی به زیر ساخت‌ها، ابنیه های تاریخی و واحدهای مسکونی استان وارد کرده که مبلغ آن به بیش از  ۶ هزار میلیارد تومان  برآورد شده است. این امر مسئولین شهری را برای مدیریت بهره ورانه از آب باران مصمم تر نموده و سرمایه گذاری بیش از 200 میلیارد تومانی را در جهت دستیابی به نتایج زیر به دنبال داشته است:

1. اصلاح سیل بندها با افزایش ظرفیت و ایجاد گوراب‌ها
2. ترمیم دیوارهای ساحلی و باز کردن مسیرهای رودخانه مرکزی شهر یزد، جهت هدایت روان آب های سطح شهر
3. اصلاح خیابان های سطح شهر و جدول گذاری مجدد خیابان هایی که جداول آن ها در طرح تعریض حذف شده بود جهت انتقال بهینه آب
4. افزایش عمق چاه‌های جذبی از ۱۰ متر به بالای ۲۵ متر
5. ایجاد هواکش برای چاه‌های جذبی  

پر واضح است که هر ریال منبع صرف شده برای مدیریت آب های سطحی نه تنها هزینه نمی باشد بلکه نوعی سرمایه گذاری، آن هم از نوع مولد بوده که تأثیر قابل توجهی در هم افزایی و رشد بهره وری در سطح استان به همراه خواهد داشت؛ چرا که علاوه بر جلوگیری از هزینه های خسارات مالی و غیرمالی آتی سیل و آبگرفتگی، در افزایش منابع آب و توسعه پایدار استان نیز نقش بسزایی خواهد داشت.

سعید مطهری

  کارشناس حسابداری انبار و اموال