استان یزد، با توجه به شرایط اقلیمی خشک و کم‌بارش، همواره با چالش کمبود و آلودگی آب دست و پنجه نرم کرده است. کاهش بارندگی، افزایش تبخیر، برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی و آلودگی‌های ناشی از فعالیت‌های انسانی، کیفیت آب‌های سطحی و زیرزمینی این استان را به شدت تحت تأثیر قرار داده است.

با توجه به اهمیت حیاتی آب در توسعه پایدار هر منطقه، ارتقای کیفیت آب در استان یزد امری ضروری است. در این مقاله، ضمن بررسی چالش‌های موجود در این زمینه، راهکارهای عملی و موثر برای بهبود کیفیت آب ارائه شده است.

چالش‌های اصلی در ارتقای کیفیت آب استان یزد شامل عوامل طبیعی مانند خشکسالی و تغییرات اقلیمی و عوامل انسانی مانند آلودگی‌های ناشی از کشاورزی، صنعت و شهرنشینی می‌شود. همچنین، زیرساخت‌های فرسوده و عدم وجود سیستم‌های تصفیه آب کارآمد، از دیگر موانع موجود در این زمینه است.

برای مقابله با چالش‌های موجود در زمینه کیفیت آب استان یزد، راهکارهای متعددی پیشنهاد می‌شود. در این بخش، به برخی از این راهکارها پرداخته می‌شود:

1. مدیریت بهینه منابع آب

• تعیین ظرفیت برداشت:

با انجام مطالعات دقیق هیدروژئولوژیکی، ظرفیت برداشت از منابع آب زیرزمینی تعیین شده و از برداشت بی‌رویه جلوگیری می‌شود.

• بهینه‌سازی شبکه‌های آبرسانی:

با شناسایی نقاط ضعف شبکه‌های آبرسانی و تعمیر و نگهداری آن‌ها، از هدر رفت آب جلوگیری می‌شود.

• استفاده از سیستم‌های نوین آبیاری:

 جایگزینی سیستم‌های آبیاری سنتی با سیستم‌های آبیاری تحت فشار و قطره‌ای، باعث کاهش مصرف آب و افزایش راندمان آبیاری می‌شود.

• بازچرخانی آب:

استفاده از پساب‌های تصفیه شده در بخش‌های مختلف مانند کشاورزی، صنعت و فضای سبز، می‌تواند به کاهش فشار بر منابع آب کمک کند.

• جمع‌آوری آب‌های سطحی:

با ساخت سدهای کوچک و بندهای خاکی، می‌توان آب‌های سطحی را جمع‌آوری و در فصول خشک از آن‌ها استفاده کرد.

1. بهبود کیفیت آب کشاورزی

• ترویج کشاورزی پایدار:

آموزش کشاورزان در زمینه استفاده بهینه از کودهای شیمیایی و سموم دفع آفات، کاهش شوری خاک و مدیریت صحیح آبیاری، می‌تواند به بهبود کیفیت آب‌های زیرزمینی کمک کند.

• ایجاد کشت‌های جایگزین:

کشت محصولات کم‌آب‌بر و مقاوم به شوری، می‌تواند به کاهش فشار بر منابع آب و بهبود کیفیت آب کمک کند.

• ایجاد پوشش گیاهی در حاشیه مزارع:

ایجاد پوشش گیاهی در حاشیه مزارع، باعث کاهش فرسایش خاک و ورود رسوبات به منابع آب می‌شود.

1. کنترل آلودگی‌های صنعتی

• تصفیه پساب‌های صنعتی:

تمامی صنایع موظف به تصفیه پساب‌های خود قبل از تخلیه به محیط زیست هستند.

• پایش مداوم صنایع:

نظارت بر عملکرد صنایع و اطمینان از رعایت استانداردهای زیست محیطی، می‌تواند از آلودگی منابع آب جلوگیری کند.

• ترویج صنایع کم‌آب‌بر:

حمایت از ایجاد صنایع کم‌آب‌بر و توسعه صنایع سبز، می‌تواند به کاهش فشار بر منابع آب کمک کند.

1. بهبود کیفیت آب شرب

• توسعه شبکه‌های جمع‌آوری فاضلاب:

ایجاد شبکه‌های جمع‌آوری فاضلاب در مناطق شهری و روستایی و انتقال فاضلاب به تصفیه‌خانه‌ها، از آلودگی منابع آب زیرزمینی جلوگیری می‌کند.

• نوسازی تصفیه‌خانه‌های آب:

نوسازی و تجهیز تصفیه‌خانه‌های آب به فناوری‌های روز دنیا، باعث بهبود کیفیت آب شرب می‌شود.

• کنترل کیفیت آب در شبکه توزیع:

انجام آزمایش‌های دوره‌ای بر روی آب شبکه توزیع، باعث اطمینان از کیفیت آب شرب می‌شود.

1. مشارکت مردمی و آموزش

• افزایش آگاهی عمومی:

برگزاری کارگاه‌ها و دوره‌های آموزشی برای افزایش آگاهی مردم در خصوص اهمیت آب و روش‌های صرفه‌جویی در مصرف آب.

• تشویق مردم به مشارکت:

تشویق مردم به مشارکت در طرح‌های بهبود کیفیت آب و گزارش هرگونه آلودگی آب.

• حمایت از تشکل‌های مردم‌نهاد:

حمایت از فعالیت‌های تشکل‌های مردم‌نهاد در زمینه حفاظت از محیط زیست و منابع آب.

با اجرای همه‌جانبه این راهکارها و با مشارکت همه دستگاه‌های اجرایی، بخش خصوصی و مردم، می‌توان به بهبود کیفیت آب در استان یزد و حفاظت از این منبع ارزشمند امیدوار بود.

همچنین، ایجاد یک کمیته هماهنگی بین‌بخشی برای همکاری و هماهنگی دستگاه‌های اجرایی، تخصیص اعتبارات کافی برای اجرای طرح‌های بهبود کیفیت آب، ترویج فرهنگ مصرف بهینه آب و پایش مداوم کیفیت آب در سطح استان، از دیگر پیشنهادات این مقاله است.

در نهایت، می‌توان گفت که بهبود کیفیت آب استان یزد، نیازمند عزم جدی و همکاری همه جانبه دستگاه‌های اجرایی، بخش خصوصی و مردم است. با اتخاذ راهکارهای جامع و پایدار، می‌توان به آینده‌ای روشن‌تر برای منابع آبی استان امیدوار بود.

محمد دشتی اردکانی  

سرپرست گروه محیط زیست، توسعه پایدار و امور فن‌آوری سازمان جهاد کشاورزی استان یزد، دانش‌آموخته کارشناسی‌ارشد مهندسی کشاورزی گرایش زراعت،