واپور (WaPOR) نام  یک پایگاه داده (پورتال) است که برای پایش و نظارت بر بهره‌وری آب با کمک تصاویر ماهواره‌ای ساخته شده است. این پورتال توسط سازمان غذا و کشاورزی (فائو) در حال توسعه است و با لینک wapor.apps.fao.org در دسترس همگان قرار دارد. فاز اول پروژه واپور به نام WaPOR1  از سال 2016 تا پایان سال 2020 اجرا شده و فاز دوم این پروژه نیز هم اکنون در حال اجرا است. پروژه واپور در پایش و نظارت بهره‌وری آب، شناسایی شکاف های بهره‌وری آب، پیشنهاد راه حل‌هایی برای کاهش شکاف بهره‌وری، افزایش راندمان و عملکرد محصول و کمک به توسعه پایدار کشاورزی به کشورها کمک می‌کند. در عین حال، این برنامه نیاز آبی اکوسیستم‌ها و استفاده عادلانه از منابع آبی را با هدف دستیابی به کاهش تنش آبی کشورها را نیز در نظر می‌گیرد. در واقع این پورتال هم به بهره‌برداران و هم به برنامه‌ریزان در افزایش عملکرد محصول و مدیریت آب منطقه کمک کرده و دست‌اندرکاران و نهادهای دولتی را قادر می‌سازد که به سمت استفاده کارآمد از منابع طبیعی و ارتقای وضع موجود پیش بروند. این پایگاه داده شامل لایه‌های مختلف اطلاعاتی نظیر تبخیر و تعرق واقعی، تبخیر و تعرق مرجع، کلاسه‌بندی پوشش سطح زمین، بارندگی، مراحل فنولوژی گیاهی، رطوبت نسبی خاک، پتانسیل تولید، تولید کل زیست‌توده و بهره‌وری آب می‌باشد. این پایگاه داده (پورتال) بصورت آزادانه و کاملاً باز در دسترس همگان بوده و کاربران می‌توانند به راحتی به داده‌های موجود در پورتال دسترسی داشته، روند تغییرات زمانی متغیرها را در طول زمان بررسی کنند، لایه‌های اطلاعاتی را با هم را مقایسه کنند، آمارهای مربوط به منطقه را دریافت کنند، و متغیرهای مهم مربوط به ارزیابی بهره‌وری آب و زمین را از این پایگاه دانلود کنند. مهمترین اهداف تعریف شده برای پروژه واپور شامل موارد زیر است:

• ارائه خدمات مشاوره‌ای به کشاورزان
• پایش عملیات آبیاری و کمک به بهبود آن
• ارزیابی و پایش عملکرد محصولات کشاورزی
• شناسایی شکاف‌های‌ عملکرد و بهره‌وری و کمک به کاهش آن‌ها
• حسابداری آب

لازم به ذکر است که داده‌های واپور در سه سطح مختلف از لحاظ مقیاس و قدرت تفکیک مکانی تعریف شده‌اند که هر کدام برای کاربردهای خاصی مناسب هستند. مقیاس جهانی با قدرت تفکیک مکانی 300 متر (که کل کره زمین را پوشش می‌دهد)؛ مقیاس قاره‌ای و یا کشوری با قدرت تفکیک مکانی 100 متر (که در حال حاضر شمال و جنوب صحرای آفریقا و خاور نزدیک را پوشش می‌دهد) و مقیاس پروژه آبیاری و یا زیرحوضه با قدرت تفکیک مکانی 20 متر که در حال حاضر برای مناطق خاصی از کره زمین قابل استفاده می‌باشد. امید است که با بکارگیری ابزارهای و فناوری‌ها نوین ارتقای بهره‌وری آب، و همچنین توسعه و بومی‌سازی این ابزارها برای کشور که همواره با مشکلات کم‌آبی و خشکسالی دست و پنجه نرم می‌کند، گام‌های موثری در راستای ارتقای مدیریت منابع آب و افزایش بهره‌وری برداشته شود.

تصویری از پایگاه جهانی واپور، وابسته به سازمان غذا و کشاورزی (فائو)

رفرنس:

Food and Agriculture Organization. (2024). WaPOR (Water Productivity through Open access of Remotely sensed derived data). GEO Knowledge Hub. https://doi.org/10.60566/4dkpz-75t98

سمانه پور محمدی

کارشناس حفاظت و بهره برداری از رودخانه ها