به عنوان یک کارشناس معتقد هستم ماهیت طرح‌های آبخیزداری به گونه‌ای است که احتمال بروز سیل را تا ۷۰ درصد کاهش می‌دهد و با فراهم کردن امکان بهره‌برداری از آب سیل، بهره‌برداران را در اجرای روش‌های مهار سیلاب ترغیب می‌کند. وقوع سیل و پیامدهای ناشی از آن در ماه‌های اخیر در نقاط مختلف کشور از جمله، سیستان و بلوچستان و مشهد موجب شد تا موضوع آبخیزداری بیش از پیش مورد توجه قرار بگیرد. این رویکرد می‌تواند به‌عنوان انگیزه‌ای برای مدیریت منابع آبی خدادادی از قبیل بارش برف، باران و تگرگ و راهکاری جهت جلوگیری از سیل و سیلاب باشد. اگر آب، خاک، پوشش گیاهی مرتع و جنگل مدیریت شود با آبخیزداری می‌توان جلوی سیلاب را گرفت. در واقع هدف آبخیزداری این است که در نقطه‌ای که بارش وجود دارد با اقدامات سازه‌ای و غیرسازه‌ای بتوان از وقوع سیلاب جلوگیری کرد. اجرای عملیات آبخیزداری دستاوردهای دیگری همچون کاهش فرسایش، کاهش رسوب و افزایش آب سفره‌های زیرزمینی را به همراه دارد. کاهش فرسایش خاک، کاهش خطرات ناشی از سیلاب‌، توسعه و تقویت پوشش گیاهی در شیب‌های ناپایدار برای کنترل هرز آب‌ها و تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی از مهمترین اهداف اجرای طرح های آبخیزداری به شمار می‌رود. سیل اخیر در سیستان و بلوچستان موجب جابه‌جا شدن هزاران تُن خاک شد ، در واقع  وقوع سیل نه تنها سبب بروز خسارت‌های فراوان به واحدهای مسکونی، تأسیسات، زیرساخت‌ها می‌شود و جان انسان‌های بسیاری را در معرض خطر قرار می دهد، بلکه با از بین رفتن ۲ پایه اصلی کشاورزی، یعنی آب و خاک، روند توسعه این بخش مهم و تأثیرگذار را با مشکل و توقف مواجه می‌کند. آبخیزداری ناکافی و محدود، جنگل‌زدایی و تخریب مراتع، مدیریت نامناسب منابع آب و به‌خصوص مخزن سدها، توسعه نامناسب شهری و روستایی، مسدود ساختن کانال‌های انحراف آب، مداخلات غیراصولی انسانی از مهمترین عواملی هستند که در زمان وقوع سیل موجبات بروز خسارت را فراهم می‌کنند. اجرای طرح‌های آبخیزداری در مهار سیلاب به دلیل جمع‌آوری آب‌های سطحی در رفع مشکل تنش خشکسالی بسیار تأثیرگذار است. مسئولان باید با انجام عملیات آبخیزداری و توسعه پوشش گیاهی به‌ اندازه مناسب و کافی شرایطی را فراهم کنند تا جلوی خسارت‌های احتمالی ناشی از سیل در آینده گرفته شود. همچنین نادیده انگاشتن طبیعت در توسعه شهری و منطقه‌ای، تعدی به حریم و بستر رودخانه و مسیل ها ، نادیده انگاشتن دانش موجود در رخداد سیل در دوره‌های بازگشت، توسعه سطح زیرکشت در مناطق و دشت‌های سیلابی شناخته‌شده مجاور رودخانه، دخالت‌های ناپایدار در تالاب‌ها و آبگیرهای کوچک دائمی و فصلی از دیگر عوامل خسارات ناشی از سیل است. بنابراین جهت هدایت رواناب‌ها و جلوگیری از تشکیل سیلاب های مخرب می بایست به آبخیزداری در سرشاخه ها و بالادست توجه ویژه نموده و این رویکرد مبنای کار مسئولان و تصمیم‌گیران قرار گیرد تا با انجام عملیات آبخیزداری و توسعه پوشش گیاهی به‌ اندازه مناسب و کافی شرایطی را فراهم کنند تا جلوی خسارت‌های احتمالی آینده گرفته شود.Top of Form

منا مسعودی